بسم الله الرحمن الرحیم
… برای اِراده در فلسـفه تعریف جامع و روشنی نیامده است. صدر المتـألهین می گوید از لحاظ عقـلی و فلسفی نمی توان برای اراده تعـریفی بیان کرد. او می گوید: اراده چیـزی است که برای همه شنــاخته شده و بدیهـــی است و نمی تــوان تعریفی فلسـفی برای آن آورد.
اراده در اصطلاح سلــوک بدین معنـا است که سـالک بخواهد از دلبستگی ها و وابستگی ها منقطـع شود و از عـادت ها و آن چه به آن خــو کرده و جـدا شدن از آن بر وی دشـوار است، رهــایی یابد و هر مـانع را از سر راه خویـش کنــار زند و …
از آنجا که تعلــق ها، وابستگی ها و عــادات در مسیر سلوک مــزاحم و مانــع حـرکت است، ســـالک باید در بــریدن و برطـرف کردن آنها بکوشـد و این تلاش پیـگیر، مرهون همان امــری است که از آن به اراده یــاد می شود و تا هنــگامی که سالک اراده نکـند تا از تعلـق ها ببــرد و از عـادت هایی که به آن ها خــو کرده رهــا شود، سلوک برای او امکــان پذیر نخواهد بود. از این رو ارباب سـلوک می گویند که اراده همـان چیزی است که انسـان را در این راه از عـادت ها خــلاص می کند.
برخی نیــز گفته اند که اراده همان چیزی است که انســان را از اســارت در تعلــق ها و شهوات و تمــایلات نجـات می بخشـد. عـده ای نیز در تعـریف صـاحب اراده چنین بیــانی دارند که مـــرید (صاحب اراده) کسی است که مـراد و خواسته ای جــز حـق تعالـی نداشته باشد.
داشتن اراده، کاری بسیار دشـوار است و یکی از سختــی های راه سلوک نیز در همیــن دشــوار بودن اراده است و چنین امـری تنها در مقــام عمـل برای سـالک روشـن می شود و در این هنــگام است که سالک می یــابد که به چه سبب تــزکیه نفـس دشوار و چرا از آن به جهــاد اکبــر یاد شده است.
خواجه عبدالله انصاری در تعـریف اراده می گوید: « الارده من قوانین هذا العلم و جوامع ابنیته و هی الاجابه لدواعی الحقیقه طوعاً »؛ ارادت از قوانیـن و اصـولِ استـوار عرفـان و به معنــای پذیــرفتن مشتــاقـانه نــدای حقیقــت است.
بیــان خواجه به این معنـا است که ســالک باید هوشیــار باشد و از هر عــاملی که او را به خدا نزدیک می کند، بهــره گیرد یا اگر دانست که عـاملی مـانع از رسیدن او به مقصــود است، آن را بـرطــرف کند. روشــن است که اگر کسـی چنیـن نبــاشد و با وجـود دانستـن این عـوامل، به اجـابت آن ها همـت نگمـارد، اراده نخــواهد داشت.
انسانی که از بـاید ها و نبــاید ها آگــاه است، ولی در پــی عمـــل و التــزام به آن ها نیست در حقیقـت ناتـــوان نیست، بلکه نمی خــواهد و اراده نمــی کند؛ بنابر این وقتــی در خود پیشـرفتی مشاهده نکرد، نباید از کسی غیــر از خـود شکایت کنـد.
…..
گزیده ای از بیانات آیت الله استاد محمد شجاعی راجع به اراده
